Ẩm thực chay, nét văn hóa độc đáo của người Việt Nam

Trong dòng chảy phát triển văn hóa ẩm thực đó, chiều ngày 27/3 tại chùa Tam Chúc (tỉnh Hà Nam), Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam (VCCA) đã tổ chức: Lễ hội ẩm thực chay với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nghệ nhân ẩm thực nổi tiếng. Đây là hoạt động nằm trong Hành trình khảo sát, xây dựng các di sản văn hóa, ẩm thực tiêu biểu của 5 tỉnh phía Bắc, thuộc Đề án 100 món ẩm thực đặc trưng Việt Nam (giai đoạn 2022 – 2024).

Lễ hội ẩm thực chay Được tổ chức với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nghệ nhân ẩm thực nổi tiếng trong nước, nơi đây đã trở thành điểm hẹn của đông đảo du khách muốn khám phá văn hóa Việt, ẩm thực Việt đặc sắc.

Sự kiện diễn ra với sự tham dự của Đại đức Thích Minh Quang, Phó Trụ trì chùa Bái Đính; Ông Lã Quốc Khánh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam (VCCA), Bà Lê Thị Thiết, Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực tỉnh Nam Định; Chuyên gia ẩm thực Nguyễn Hồ Tiểu Anh; Nghệ nhân ẩm thực Tày, Nùng Lý Thị Chiên; Chuyên gia ẩm thực Phạm Văn Nghĩa; Nghệ nhân văn hóa ẩm thực Hồ Đắc Thiếu Anh, hơn 30 nghệ nhân ẩm thực ba miền Bắc, Trung, Nam cùng đông đảo du khách thập phương.

Ăn chay ngày nay đã trở thành một nét văn hóa đẹp trong văn hóa ẩm thực của người Việt Nam. Bữa cơm chay ngày càng xuất hiện nhiều trong bữa cơm gia đình Việt. Tìm đến những bữa cơm chay giờ đây không chỉ là thưởng thức những món ăn đặc sản, những món ăn thanh đạm mà còn được trải nghiệm, lắng nghe những câu chuyện về Phật, về nhân quả… những điều mà có lẽ không một nền văn hóa ẩm thực nào làm được ngoài ẩm thực chay.

Hòa thượng Thích Minh Quang, Phó Trụ trì chùa Bái Đính nhấn mạnh: Ăn chay là thể hiện lòng nhân ái của mình đối với muôn loài. Ăn chay cũng là cách để bảo vệ và giữ gìn sức khỏe khi ngày càng nhiều bệnh tật kéo theo đó là tránh xa những thực phẩm, thịt, cá độc hại, không đảm bảo an toàn cho sức khỏe của bản thân và người thân. Và đây cũng là yếu tố góp phần bảo vệ môi trường, bảo vệ những loài sinh vật đang dần bị mai một vì con người.

Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực tỉnh Nam Định Lê Thị Thiết thông tin, Lễ hội Ẩm thực chay được tổ chức trong hành trình khảo sát, xây dựng các di sản văn hóa ẩm thực tiêu biểu 5 tỉnh phía Bắc, thuộc dự án 100 món ăn. Ẩm thực đặc trưng Việt Nam (giai đoạn 2022 – 2024) là cơ hội để quảng bá những nét đặc sắc của văn hóa ẩm thực Việt Nam đến với cộng đồng trong nước cũng như bạn bè trên thế giới. Bởi lẽ, ẩm thực là một trong những chìa khóa để phát triển du lịch đồng thời lan tỏa niềm tự hào về những giá trị tinh hoa của dân tộc.

Theo nghiên cứu của nhiều học giả, văn hóa ẩm thực Việt Nam vừa có giá trị vật chất phong phú vừa có giá trị tinh thần to lớn. Từ phong cách ẩm thực của từng vùng, miền có thể tìm thấy những dấu ấn lịch sử, văn hóa, phong tục tập quán ẩn chứa trong từng món ăn, từng cách chế biến …

Giới thiệu với du khách về món xôi ngũ sắc của dân tộc Tày tỉnh Thái Nguyên, Nghệ nhân Lý Thị Chiên tự hào: Xôi ngũ sắc (hay còn gọi là cơm đen đỏ) là một món ăn quan trọng và không thể thiếu của người Việt Nam. . Dân tộc Tày vào các ngày lễ, tết. Xôi có 5 màu chính: trắng, đỏ, xanh, tím, vàng. Món ăn ngon, người lao động sáng tạo trong việc sử dụng các nguyên liệu tự nhiên, sẵn có tại địa phương để tạo màu. Mỗi màu sắc đều mang một ý nghĩa riêng, tượng trưng cho ước mơ hạnh phúc, ước vọng ngàn đời dư dả, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Màu đỏ là biểu tượng của lửa, của sự ấm áp và nhiệt huyết; màu vàng tượng trưng cho lúa gạo, hoa màu, ngũ cốc, màu tím tượng trưng cho đất đai trù phú; trong trắng có nghĩa là tình yêu chung thủy, son sắt; màu xanh lam gắn liền với trang phục truyền thống của dân tộc Tày.

Chuyên gia ẩm thực Phạm Văn Nghĩa bày tỏ: Chúng ta đều biết, nguyên liệu để chế biến món chay là các loại thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như rau củ quả, các loại đậu, sữa; rau mầm, cà rốt, gạo, các loại hạt, trái cây sấy khô, hạt vừng… Những thực phẩm này hoàn toàn có thể cung cấp đầy đủ lượng vitamin, protein, chất béo và các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Do có nhiều chất xơ, lại rất dễ tiêu hóa nên xét về góc độ dinh dưỡng, ẩm thực chay rất có lợi cho sức khỏe.

“Tâm không thanh, tâm không thành thì ăn chay hoài cũng vô nghĩa”, đó là lời chia sẻ của Nghệ nhân Hồ Đắc Thiếu Anh. Cô cho biết, chưa nói đến chuyện ăn mặn hay ăn chay, nói đến ẩm thực Huế, yếu tố đầu tiên quyết định sự thành công của món ăn chính là cách trình bày. Chính vì vậy mới có câu “Người Huế ăn bằng mắt” trước khi thưởng thức hương vị. Món chay ở Huế rất phong phú, đa dạng và điểm đặc trưng nhất là mỗi món ăn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ từ khâu chọn nguyên liệu, chế biến đến trang trí. Người Huế coi nấu ăn như tạo ra một tác phẩm nghệ thuật, dù là món ăn dân dã hay quý tộc.

Sự góp mặt của hơn 30 nghệ nhân ẩm thực đến từ 3 miền trên cả nước trong Lễ hội đã để lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng du khách.

Hương vị ẩm thực chay được đánh giá cao về độ ngon và đặc sắc. Cái “ngon” ở đây không chỉ đến từ phương pháp chế biến, từ nguyên liệu, mà có thể coi là tổng hòa của nhiều yếu tố: lòng biết ơn mẹ thiên nhiên, sự sáng tạo, tình yêu và sự đam mê của mẹ thiên nhiên. Người đầu bếp, ngon từ hương vị tự nhiên và hơn hết là tâm trạng thoải mái, yên bình để thưởng thức món ăn của người thưởng thức.

Bài, ảnh: VŨ HẠNH PHÚC