Ít ai biết rằng ở những nương chè xanh mướt như phóng tầm mắt ra những búp non vươn lên kia từng là những nương rẫy cằn cỗi, ngổn ngang đất đá, không thể nuôi được ngô, củ sắn. Tập quán khai phá nương rẫy của người Dao trong quá khứ đã khiến vô số cánh rừng bị chặt phá, nhiều cây cối hóa tro. Theo thời gian, những mảng lá che trên những mái lều bạt ngàn ngả vàng, những mảng đất cũng thưa dần theo năm tháng. Cái đói, cái nghèo vẫn đeo bám cuộc đời và số phận con người. Đã có lúc người dân nơi đây bế tắc, bơ vơ với đất đai. Nhiều loài cây được đưa vào trồng thay thế như: Vân Nam mô, Trầu không, Sa chi … nhưng đều thất bại. Cây không hợp thổ nhưỡng, cây không chịu được gió to bốn mùa nên cứ ngày một yếu đi. Những cây đơm hoa kết trái như mơ Vân Nam được bán rẻ như cho. Khi quả chín, quả mơ ngả màu đỏ, thậm chí kiến không muốn ăn. Mơ chua không thể làm ấm bụng đói. Đói vẫn đói. Ruộng ngày càng thưa, như đôi vai gầy của người già.
 |
|
Vườn chè tại thôn Đào Bà Rá, xã Hùng Sơn, Kim Bôi, Hòa Bình |
Một buổi trưa hè nóng nực. Anh cả Phùng Đăng Phúc ngồi bên hiên nhà, lơ đãng nhìn hàng cây khô héo dưới cái nắng như thiêu đốt. Đôi mắt già chợt dừng lại ở cây chè góc vườn. Lạ thay, giữa cái nắng gay gắt ấy mà những khóm chè vẫn xanh tốt. Những chiếc lá nhỏ vẫn bình lặng, khẽ đung đưa trong làn gió và hơi nóng. Anh tự nghĩ: “Tại sao chúng ta không thử trồng chè?” Nghĩ vậy, nhưng bao nỗi lo lắng, băn khoăn luôn xoáy vào đầu lão làng: “Trồng chè rồi bán ở đâu? Ai mua? Rồi làm sao uống chè thay cơm”. Thói quen tự cung tự cấp đã ăn sâu vào nếp nghĩ của người Dao nơi đây, khiến anh ta chần chừ, do dự, chần chừ. Nhưng ước mơ được phủ xanh lại những cánh đồng khô cằn, trắng xóa của làng quê cứ thôi thúc anh mãi.
Những ngày sau đó, già làng Phùng Đăng Phúc một mình băng rừng, vượt suối, đến các vùng trồng chè để hỏi han cách trồng, chăm sóc, chế biến chè. Sau đó anh tự mua hạt giống về trồng trên mảnh ruộng đã bạc màu theo thời gian của chính mình. Đúng là: “Vạn sự khởi đầu nan”. Khỏi phải nói những khó khăn, vất vả mà anh và gia đình đã trải qua. Gốc chè bao nhiêu thì những giọt mồ hôi rơi xuống đất, thấm vào gốc cây, đọng thành mảng trắng trên đôi vai gầy. Những thân chè mảnh mai, nhỏ bé đã không phụ công người, cứ thế lớn lên theo năm tháng. Rễ chè như những bàn tay nhỏ bé bám vào đất, dành dụm từng lớp đất màu mỡ hiếm có. Những lá chè lặng lẽ đón nắng, đón gió rồi bật búp xanh. Những cánh đồng cằn cỗi từng sũng nước nay đã một màu xanh mướt.
Những mẻ chè đầu tiên được Phúc già chọn lọc kỹ lưỡng từng búp non, vò nát rồi sao cho ra được loại chè móc câu ngon nhất có thể. Ngày ngày, những người già trong làng gầy guộc, da sắt vì nắng vì gió mang chè ra chợ huyện với mong muốn giới thiệu đến mọi người món chè ngon của mình. Có những hôm đứng mỏi gối chồn chân giữa trưa nắng chẳng ai đoái hoài. Nhưng những khó khăn trước mắt không làm anh nản lòng. Ngày ngày, đôi chân gầy nhưng dẻo dai của người già vẫn vượt đèo, vượt suối đến các chợ gần xa để giới thiệu đặc sản chè sạch của quê hương mình. Dần dần, có người mua vì tò mò, có người mua vì thương ông già với túi trà trên tay giữa nắng hè oi bức. Không ngờ, những gói chè mang về từ núi lại khiến người mua ngạc nhiên bởi mùi thơm đặc biệt, ngọt dịu không lẫn vào đâu được. Khách đến làng Bà Rá mua chè ngày càng đông. Phúc già không còn phải gánh chè đi chợ nữa. Những thửa ruộng gần xa của gia đình cụ già đều phủ kín cây chè.
 |
| Già làng Phùng Đăng Phúc – người đưa cây chè về phủ xanh đất trống đồi trọc ở thôn Đào Bà Rá, xã Hùng Sơn, Kim Bôi, Hòa Bình |
\N
Có thu nhập ổn định từ cây chè. Cuộc sống khá giả hơn. Gia Phúc lại trăn trở làm cách nào để thay đổi tập quán canh tác cho dân làng. Sử dụng cây chè để phủ xanh tất cả các loại đất trong làng của bạn. Nghĩ là làm, già Phúc đi từng nhà, động viên mọi người cùng nhau trồng chè. Ai không có tiền mua cây giống cũ về làm cây giống. Ai không có tiền mua phân bón cho chè già thì mua theo hình thức tín chấp của HTX nông nghiệp. Rồi được ông lão hướng dẫn tỉ mỉ cách chăm bón, cách hái chè, cách pha chè. Đã dệt thời gian thoáng qua. Mới đó mà đã mười lăm năm trôi qua, từ vạt chè nhỏ của làng Phùng Đăng Phúc xưa, nay chè đã tỏa đi khắp nơi. Hôm nay, đến bản Bà Rá Đạo, xã Hùng Sơn, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng trước màu xanh mượt mà của những nương chè. Màu xanh ấy làm dịu đi nắng gió vốn luôn khắc nghiệt nơi đây.
Tôi đến thăm già làng Phùng Đăng Phúc vào một buổi sáng đầu hè. Anh đưa tôi đến thăm làng của anh. Đôi mắt già của ông lấp lánh khi nhìn những búp chè dịu dàng rung rinh trong nắng. Anh ta khoe với tôi rằng anh ta đã mua một máy sao trà tự động. Tôi mừng cho bạn, mừng cho người dân xứ Đạo. Vì từ nay, mồ hôi của họ sẽ ngừng rơi, đôi tay không còn rám nắng, thô ráp bởi nhựa cây chè nữa. Loại nhựa không có chất tẩy rửa nào có thể rửa sạch. Nâng chén trà xanh còn nghi ngút khói trên tay, tôi nhấp một ngụm nhỏ, lặng lẽ để vị chát tan dần rồi chuyển sang ngọt lịm đọng lại nơi đầu lưỡi. Mùi hương thanh khiết và nhẹ nhàng, hương thơm được chắt lọc từ mồ hôi, từ nắng, từ gió, vương vấn giữa không gian yên bình.
Xin vĩnh biệt lão Phùng Đăng Phúc, người đã góp phần mang màu xanh trở lại cho vùng đất khô cằn của làng Đào. Tôi mang trong mình niềm vui ấm áp của một vùng quê đang đổi thay. Xa xa, trong nắng sớm, những chiếc nón trắng của các cô gái Dao thấp thoáng trên nương chè xanh mướt.
 |
