Đối với dân tộc Dao, con trai khi lên 9 tuổi phải làm lễ cấp sắc cho dòng họ (lập tĩnh – lễ đặt tên). Ở xã Chiềng Yên, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, lễ ăn hỏi là gánh nặng, là món nợ của nhiều gia đình.
Theo quan niệm của người Dao, người con trai không được cấp sắc, không được thờ cúng cha mẹ, khi chết không được về với tổ tiên thì không được coi là con cháu Bàn Vương (ông tổ của dân tộc Dao). ). ). Vì vậy, chỉ khi thực hiện nghi lễ cấp sắc, họ mới thực sự là những người trưởng thành và được cộng đồng người lao động công nhận.
Một gia đình làm lễ mời cả làng “ăn cỗ”.
Bản Co Hao (nay sáp nhập vào bản Nà Bai), xã Chiềng Yên, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, của người Dao, nằm chênh vênh trên sườn núi. Hơn chục nóc nhà nép mình giữa rừng. Người dân nơi đây vừa nhận được tin vui làng có điện. Đường ô tô cũng đã vào làng. Niềm vui như được nhân đôi khi bản làng được sáp nhập với bản Mường. Nhưng ở mỗi nhà ở đây đều nơm nớp lo sợ có cậu con trai sắp đến tuổi làm lễ “giải hạn”. Nó như một món nợ cuộc đời mà bất cứ gia đình nào cũng phải trả càng sớm càng tốt.
Lễ cấp sắc của người Dao được mỗi gia đình chuẩn bị từ 1 – 2 năm. Nguồn: TTXVN
Theo phong tục truyền thống của người Dao, khi con trai từ 9 – 12 tuổi trở lên, gia đình phải chuẩn bị làm lễ khai sinh cho con, thể hiện trách nhiệm của cha mẹ đối với con cái. Đồng thời, sau lễ ăn hỏi, con trai đã trưởng thành, được tổ tiên, làng xóm công nhận, kính trọng và mọi việc trong cuộc sống luôn gặp may mắn, thuận lợi.
Gia đình anh Triệu Văn Lâm vừa tổ chức xong lễ vu quy cho hai con trai. “Đắt lắm anh ạ. Dù không có đủ tiền thì anh cũng phải tổ chức như tôi” – anh nói. Theo ông Lâm, để tổ chức Lễ cúng, gia đình phải chuẩn bị kinh tế trước 1-2 năm gồm lương thực, thực phẩm, sau đó nhờ thầy cúng chọn ngày tổ chức. Khi chọn được ngày lành tháng tốt, gia đình anh phải mời các thầy, các anh về phụ giúp các công việc liên quan khác trong quá trình tổ chức lễ cúng.
Một trong những công việc quan trọng là đình phải nuôi một đôi lợn để cúng Bàn Vương và các vị thần. Trong quá trình nuôi lợn, gia đình phải cư xử và đối xử tốt với lợn như con cái trong gia đình, không được la mắng, phải ăn ngon, không được để lợn chết đói… sợ sau này. thần thánh quở trách. Lợn dùng trong lễ phải từ 80 kg đến trên 150 kg trở lên. Sau khi làm lễ, một phần của con lợn được đưa cho thầy cúng để thanh toán. “Gia đình tôi mời tất cả các hộ dân trong thôn đến chung vui trong lễ giải hạn của con trai. Việc ăn uống diễn ra trong hai ngày”, ông Lâm nói.
Trong lễ cấp sắc của người Dao, người nhận và cộng đồng làng cùng tham gia các điệu múa. Nguồn: TTXVN
Mỗi khi đình tổ chức lễ, làng như trẩy hội. Gia đình anh Triệu Văn Hiền vừa tổ chức xong lễ vu quy cho hai cháu trai. Anh Hiền như trút được gánh nặng của kiếp người. Từ nay gia đình chỉ lo cho cháu ăn học, không lo lễ lạt. Gia đình người Dao khi tổ chức lễ cúng phải mời hàng xóm trước một tuần. Để rồi đến gặp thầy cúng giỏi, giỏi nào cũng là cả một hành trình.
Trước khi làm lễ, mỗi hộ trong bản sẽ có một người giúp gia chủ mổ lợn, sau đó chuẩn bị lễ. Điều này còn thân mật hơn cả đám cưới. Việc ăn uống này diễn ra trong 2-3 ngày. Ai đến thì nghiêng mình ra chén. Nhà nào ít cũng vài chục mâm, nhà nhiều lên đến hàng trăm mâm. Bên trong đình, các thầy cúng liên tục cúng, việc “ăn cỗ” của dân làng vẫn diễn ra như bình thường.
Trở thành “con nợ” sau Lễ
Người Dao ở khắp nơi coi lễ đặt tên là sự kiện quan trọng trong đời người. Mỗi gia đình khi có con trai, họ cũng dự trù một khoản để tổ chức lễ ăn hỏi. Gia đình nào chưa làm được điều đó cho con thì coi như nợ đời phải trả. Dù gia đình có khó khăn đến đâu thì họ vẫn phải lo cho nó.
Ông Đinh Văn Đức, Trưởng thôn Nà Bai (bản Co Hao của người Dao sáp nhập vào bản Nà Bai cách đây vài năm) chia sẻ, Co Hao có 14 hộ đều là người Dao, trong đó có 7 hộ nghèo và 3 hộ cận nghèo. hộ nghèo. . Cuộc sống của họ còn vô cùng khó khăn. Trong khi đó, mỗi lần tổ chức lễ vinh danh phải bỏ ra số tiền rất lớn, lên đến vài chục triệu đồng. Nhiều hộ sau lễ trở thành con nợ.
“Tôi là trưởng thôn, nên lễ hội nào của bà con, họ đều mời. Từ cơm mới, tiết Thanh minh, rằm tháng bảy đến lễ cấp sắc, lễ Tết … cả năm cứ luân phiên nhau. những ngày đó để tổ chức ăn uống. ” Đức cho biết.
Dù hoàn cảnh gia đình khó khăn đến đâu, các hộ dân thôn Cổ Hào đều lần lượt lao động trong những ngày tháng ấy. Không một gia đình nào vắng bóng một ngày. “Trong thôn, các hộ tự thu xếp việc ăn uống để không bị trùng với các gia đình khác. Việc trả nợ bằng miệng này khiến cuộc sống của họ càng khó khăn hơn”, ông Đức cho biết thêm.
Anh Triệu Văn Hiền kể về tục lệ của người Dao. Nguồn: Thanh Vân
Ông Triệu Văn Hiền là người có uy tín của thôn Cổ Hào và cũng là người có uy tín đối với các hộ dân. Anh ấy vừa bị đột quỵ do tai nạn. Cách đây 3 năm, khi đang đi làm đồng, anh đột nhiên thấy chóng mặt và gục xuống bên đường. Rất may cho anh, các con anh được phát hiện sớm và đưa đi cấp cứu. Từ bệnh viện trở về, anh không thể làm việc chăm chỉ và chỉ ở nhà. Nhắc đến vấn đề bản sắc tộc người của mình, ông Hiền cũng biết đó là “duyên nợ” của đời người. Các thế hệ người Dao đã cùng nhau tham gia biểu diễn. “Đời tôi đã đành, đến cả con tôi sinh được hai đứa con cũng phải vất vả tổ chức lễ ăn hỏi cho các con. Nếu không làm là chưa làm tròn nghĩa vụ trong cuộc sống”, ông Đ. Hiền. .
Bản thân anh Hiền cũng nhận thấy, nghề này tốn kém, gia đình khá giả còn hơn nhưng nhiều hộ nghèo lại muốn tổ chức theo thôn, bản. Trước đây, việc tổ chức lễ đơn giản, ít tốn kém. Ngày nay, ngành công nghiệp thực phẩm ngày càng mở rộng. Có gia đình tổ chức lễ cúng cả trăm mâm, ăn trong 2-3 ngày thì tốn kém.
Với dân tộc Dao, bất cứ người con trai nào khi lên 9 tuổi đều phải làm lễ gia tiên, dù gia đình khó khăn cũng không thể bỏ qua.
Đời sống của các hộ dân tộc Dao ở bản Cổ Hào cũng không khá giả gì. Nhiều gia đình đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc kiếm sống. Tuy nhiên, để vận động người dân bớt hủ tục, bớt ăn uống, ăn mừng thì lại là một câu chuyện hoàn toàn khác.
“Cái gì theo phong tục thì cán bộ thôn vận động bà con bỏ dần chứ không thể ngày một ngày hai là làm được”, ông Đức cho biết thêm.
