Ở Việt Nam, ngoài miền Trung – cái nôi của nền văn minh Chămpa, thì miền Nam cũng là nơi sinh sống của đông đảo người Chăm, góp phần vào công cuộc khai hoang và tạo nên một nền văn hóa đặc sắc ở vùng đất này. . Người Chăm cư trú và tập trung cụ thể ở một số tỉnh như An Giang, Thành phố Hồ Chí Minh, Tây Ninh và một số ít ở Đồng Nai, Bình Dương, Kiên Giang … Trong đó, tỉnh An Giang – nơi đầu nguồn của đồng bằng nằm. Sông Mekong có số lượng người Chăm sinh sống nhiều nhất.
Khác với cư dân các làng Chăm ở Ninh Thuận và Bình Thuận sống ven biển miền Trung, các làng Chăm ở vùng xa sông Hậu chủ yếu theo đạo Hồi.
Trải qua nhiều thế hệ, người Chăm hiện nay sử dụng tiếng Việt, sinh hoạt, ăn uống không khác nhiều so với người Việt nhưng vẫn giữ được bản sắc dân tộc và tôn giáo. Cùng với người Việt, người Hoa, người Khmer, người Chăm đã góp phần tạo nên diện mạo văn hóa đa dạng ở Nam Bộ nói riêng và Việt Nam nói chung.
Một làng Chăm thuộc xã Đa Phước, huyện An Phú, tỉnh An Giang
Đàn ông thực hiện nghi lễ, phụ nữ đi chợ
Huyện An Phú nằm ở cực Tây Bắc của đồng bằng sông Cửu Long, tiếp giáp với Campuchia, nơi tiếp nhận dòng chảy đầu tiên của sông Cửu Long vào Việt Nam. Mùa nước nổi dòng chảy chậm kéo thêm phù sa về làm cho đất đai nơi đây thêm tươi tốt. Ngoài lý do được nghe ca ngợi về sự giàu mạnh của kinh tế địa phương, người ta còn đến Châu Đốc và An Phú vì những điều thú vị từ văn hóa bản địa.
Đặc biệt, đây là nơi hiếm hoi mà bạn có cơ hội chứng kiến sự giao thoa của 4 dân tộc Kinh, Chăm, Hoa, Khmer.
Nhìn xuống cầu Cồn Tiên, ngoài những chiếc xuồng, ca nô ôm sát bờ sông, người ta còn thấy một phong tục Chăm ở bên kia sông. Và điều đó đã thu hút sự tò mò của chúng tôi ngay từ lần đầu tiên biết đến.
So với ngày trước, làng Chăm xã Đa Phước, huyện An Phú hiện nay đã có nhiều thay đổi. Những ngôi nhà sàn xây tường kiên cố, những người dân chít khăn Mat’ra không còn ngồi bên khung cửi hay bếp núc hun hút hàng ngày mà hòa nhập với công việc kinh doanh, buôn bán.
Đường vào làng Chăm
“Đó, đó chính là Tung lamaow (phát âm là Tung Lô Mô) – một món ăn của người Chăm, sau này trở thành đặc sản ở An Giang, người Kinh gọi là lạp xưởng bò. Người Chăm không dùng thịt lợn, mỡ lợn.” mỡ bò thì không có gì, giò bò thì chỉ có thịt bò thôi ”, một hướng dẫn viên du lịch gợi ý khi thấy một người phụ nữ Chăm bán món lạp xưởng mang tên“ Tung Lò Mò ”trước ánh mắt tò mò. .
Sau khi đàn ông đi lễ nhà thờ, phụ nữ Chăm đi chợ kiếm sống
Từ 5 giờ sáng, những người đàn ông Chăm mặc xà rông kẻ sọc dài đến mắt cá chân, áo chvéa và mũ vải kapeak, sau khi rửa tay chân, đến thánh đường để làm lễ. Riêng những người phụ nữ mặc vải lụa có hoa văn, màu sắc nhẹ nhàng, quấn những chiếc khăn mat’ra rực rỡ, lúc ra khỏi nhà đi chợ, dọn dẹp hàng quán.
Đàn ông Chăm dậy từ rất sớm, sau khi siêng năng đi lễ, buổi sáng trở về với gia đình.
Phụ nữ Chăm bây giờ ngoài thêu thùa, may vá, đảm việc nhà đã bắt đầu buôn bán
Đi dọc con đường chạy qua làng Chăm Đa Phước, chúng tôi nghe thấy tiếng cầu nguyện vang vọng từ thánh đường Masjid Al-Ehsan. Bên ngoài, nhịp sống hối hả của làng Chăm không khác gì một thị trấn nhỏ. Bức tranh về đạo và đời của người Chăm hiện ra rõ ràng ngay trước mắt chúng tôi, ngay lúc đó. Mọi người đến đây từ khắp nơi trên thế giới, có lẽ là vì bức tranh này.
“Theo luật Hồi giáo, phụ nữ ở đây phải trùm khăn kín mặt, trùm kín cả tay và tóc, chỉ để hở đôi mắt. Nhưng hiện nay, để linh hoạt và dễ sinh hoạt, phụ nữ chỉ cần trùm khăn kín đầu là được”. để che mặt của bạn nữa, “hướng dẫn viên nói với chúng tôi.
Chợ làng Chăm mở cửa từ 3 giờ, từ 5 đến 8 giờ sáng. Phụ nữ Chăm lúc nào cũng về nhà, quán xuyến việc nhà, nội trợ. Ngay sau đó, những người đàn ông trở lại từ thánh điện.
Những ngôi nhà sàn độc đáo lâu đời như “kiếp người” của người Chăm
Đi dọc con đường nhựa nối dài làng Chăm ở Đa Phước, chúng tôi liên tục bị hút vào những ngôi nhà sàn cao hơn 3m so với mặt đất. Theo lẽ thường, ở miền Tây, nhất là những vùng nước nổi, lũ lụt, việc bắt gặp những ngôi nhà sàn là chuyện hết sức bình thường. Tuy nhiên, những ngôi nhà sàn “mặt phố” như ở đây quả là lạ mắt.
Nhà sàn của người Chăm
Nếu ở miền núi, nhà sàn được xây dựng để tránh thú dữ thì ở miền Tây Nam Bộ, nhà sàn là phương tiện tránh lũ khi mùa lũ về.
Qua tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy nét độc đáo là vào mùa nắng, dưới ngôi nhà sàn lập tức trở thành nơi người dân quây rào chăn gà vịt, hoặc có khi là nơi gia chủ mắc võng nghỉ trưa. Vào mùa lũ, mọi sinh hoạt sẽ được di chuyển vào nhà và thuyền là phương tiện di chuyển chính. Sàn nhà được dựng lên bởi hệ thống cột gỗ làm từ các loại gỗ nổi tiếng, cẩm, sồi, sồi đỏ, hắc lào, tao lao, tuyết tùng… Nên nói về độ chắc chắn thì “phải tính bằng mạng người”.
Phía trước nhà nào cũng có bậc thang bằng gỗ, có nhà 2-3 gian kể cả nhà trước và nhà sau.
“Kiến trúc nhà sàn của người dân làng Chăm bây giờ đã thay đổi, hiện đại và tiện nghi hơn rất nhiều, họ xây cột xi măng, thang cũng đổ xi măng nên chắc và bền”, một người trong số các phái đoàn. .
Một góc nhà sàn ở làng Chăm, nền nhà được rào thành khu nuôi
Nếu như điểm đặc biệt của ngôi nhà 3 gian mà người Kinh xây dựng trước đây là thường không có cửa thì ở nhà sàn của người Chăm ngày nay có một điểm đặc biệt khác là hầu như không có bàn ghế. . Khách đến chơi nhà sẽ được tiếp đãi trên một chiếc chiếu tatami mới tinh luôn được chủ nhà xếp gọn gàng trong góc.
“Họ thường chia tường, chia nhà thành các phòng và dùng rèm để phân biệt. Phụ nữ thường ở phòng này và nam thường ở phòng kia. Theo tín ngưỡng tôn giáo, phụ nữ thường không được phép lên cầu thang hoặc khách khứa. không được phép vào phòng của họ, nhưng ngày nay mọi người cởi mở hơn, phụ nữ Chăm có thể đi lại, sản xuất và kinh doanh “, hướng dẫn viên của chúng tôi tiếp tục.
Nhà sàn có “nghĩa cử” của người dân miền Tây Nam Bộ bởi họ đã ở đây hàng trăm năm. Họ tồn tại chỉ vì con người muốn thích nghi với điều kiện tự nhiên và những ngôi nhà sàn cũng khắc họa rõ nét cách người Chăm gắn bó, xây dựng nếp sống đặc trưng ở đồng bằng sông Cửu Long.
Cả làng làm du lịch, đón đoàn phim tiền tỷ
So với trước đây, làng Chăm, người Chăm cởi mở hơn rất nhiều, họ quan tâm đến phát triển du lịch cộng đồng, mạnh dạn chia sẻ văn hóa, phong tục, tập quán, tín ngưỡng của dân tộc mình.
Được hỗ trợ từ các chương trình kích cầu du lịch của địa phương, phụ nữ Chăm sẵn sàng quay lại khung cửi, dệt các sản phẩm thổ cẩm truyền thống thành hình rồi bán lại cho du khách để mang về làm quà.
Người Chăm ưu tiên cộng đồng, sống thành một làng thân thiện
Họ nhiệt tình chào hỏi bất cứ đoàn khách nào đi ngang qua, thậm chí còn mời chào bằng một câu tiếng Việt rành rọt: “Ăn thử bún riêu, món này chỉ có ở đây thôi, ngon như ở nhà”. – Giọng nói lớn, đậm chất phương Tây.
Tinh thần làng cũng được thấy rõ ở làng Chăm xã Đa Phước. Sau bữa sáng, họ trò chuyện và cười đùa, buôn chuyện nhưng không làm mất đi giới luật truyền thống.
Được một người phụ nữ Chăm giới thiệu, chúng tôi có dịp được biết làng Chăm ở xã Đa Phước từng là nơi Lý Hải quay bộ phim Lật mặt 5 – bộ phim thành công được công chiếu ở nhiều nước. gia đình trong một thời gian.
“Họ thuê nguyên dãy hơn 10 căn nhà sàn, rồi gia cố lại nhà, rồi quay phim với hàng trăm diễn viên quần chúng, hàng trăm người ở đây nhiều ngày. Họ cũng mua và tặng túi dệt của người dân”, một người nói. . Người dân làng Chăm vui vẻ kể lại.
Một góc làng Chăm xuất hiện trong phim của Lý Hải
Cuộc sống ở làng Chăm không sôi động như một điểm du lịch và kinh tế thực thụ, ở đây người ta chỉ thấy được cuộc sống bình dị, sinh hoạt và công việc hàng ngày của người dân tộc. Cứng. Nhưng trong câu chuyện của họ, nói thật ai nghe cũng thấy tự hào. Có thể trong tương lai, nơi đây sẽ nhộn nhịp du khách trong nước và quốc tế, nhưng trong tâm hồn mỗi người Chăm, văn hóa là nền tảng cơ bản của mọi sự phát triển.
