Mộc mạc, thơ mộng, hoài cổ, hoài niệm về mảnh đất ngàn hoa bốn mùa mây trắng… là cảm xúc ta bắt gặp giữa lòng Hà Nội, khi tận mắt, chạm tay vào từng đồ vật tượng trưng cho nét văn hóa của đồng bào. vùng núi phía bắc.
Nếu không nghe giới thiệu, du khách ghé thăm địa chỉ 66 Hàng Trống, gặp Trương Thị Thu Thủy có thể nghĩ đó là một phụ nữ vùng cao vừa xuống phố. Cô thường mặc quần áo thổ cẩm, đeo trang sức bạc, làn da khỏe mạnh và nụ cười hồn nhiên. Không gian có cái tên rất lạ: Chie – dù p, ơ! (gọi tắt là Chie).
Chie là một cái tên rất thông dụng trong tiếng Nhật, là lời tri ân của chị Thủy đối với sự giúp đỡ to lớn của các chuyên gia Nhật Bản trong dự án “Khuyến công nông thôn Tây Bắc”. “Dù pu dù pa” có nghĩa là trong rừng, trên núi.
Trương Thị Thu Thủy (giữa) cùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Quyết định con đường khó khăn…
Tốt nghiệp chuyên ngành điêu khắc, là người Hà Nội, nhưng Trương Thị Thu Thủy lại dành tình yêu nồng nàn cho Tây Bắc. Cô đã làm việc nhiều năm trong dự án thúc đẩy ngành nghề nông thôn với mục đích hỗ trợ sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số Thái, Lào và H’Mông ở 4 tỉnh Tây Bắc là Điện Biên, Sơn La và Hòa Bình. và Lai Châu. Năm 2011, dự án kết thúc, Trương Thị Thu Thủy chợt nhận ra, việc gắn bó lâu dài với một vùng đất, với người dân vùng lũ không dễ từ bỏ. Đó là động lực để cô mở cửa hàng đầu tiên, giới thiệu và bán đồ thủ công mỹ nghệ cho mọi người.
Mỗi món đồ trong không gian này đều có một câu chuyện riêng, cuộc đời riêng, gắn bó với người làm ra nó, hay đang gìn giữ, lan tỏa. Chị Thủy kể lại câu chuyện về chiếc cối mà chị lấy được ở bản Na Sang (Mường Chà, Điện Biên). Ngôi làng nằm bên dòng suối róc rách ngày đêm. Những ngày ở đó, bà quanh quẩn bên bếp lửa và đi chợ.
Bếp là linh hồn của ngôi nhà, chợ là màu của cộng đồng làng xã. Cối gỗ trong bếp là vật dụng người cha làm cho con trai, người anh làm cho người em, dùng để giã gia vị tạo nên nét đặc trưng của ẩm thực. Để làm ra một chiếc cối gỗ, người ta sẽ dùng dao khoét bên ngoài, đến lõi giữa, lấy than đốt, cứ thế khoét sâu dần cho đến khi đạt độ đặc và mịn như ý muốn.
Chỉ một chiếc cối nhỏ nhưng đã gắn bó với con người qua bao thế hệ với bao kỷ niệm vui buồn, bao thăng trầm trong cuộc sống. Người ta cũng đừng nghĩ gái Hà Nội như cái cối xay, thấy khách cứ ngơ ngác nói đùa: “Lấy chồng thì nhớ tặng làm quà cưới nhé!”. Mọi người còn ngạc nhiên hơn. Sau đó họ đưa cho cô cái cối thật. Trước khi tặng, họ còn mang ra suối cọ để làm trắng dù khách hàng muốn món đồ đó vẫn còn dấu vết của thời gian.
Trong nhiều năm, chị tự tay vẽ mẫu trên vải rồi chuyển đến các thôn bản, HTX dệt như: HTX dệt thổ cẩm Na Sang (Điện Biên), HTX dệt Chiềng Châu (Hòa Bình), một số nhóm phụ nữ, hộ gia đình nhỏ lẻ, rải rác ở Cán Tỷ (Hà Giang), Pà Cò (Hòa Bình), Kỳ Sơn (Nghệ An) … và gần đây nhất là các nhóm dệt ở miền Trung và Tây Nguyên.
Trước đó, trong 5 năm đầu thực hiện, chị Thủy phải đi khắp các thôn bản để động viên, hướng dẫn bà con dệt, làm thủ công mỹ nghệ. Thỉnh thoảng HTX cũng cử một vài đại diện có tay nghề và đam mê ra Hà Nội để học hỏi kinh nghiệm của chị. Giờ đây, nhờ công nghệ phát triển, chị và người thân có thể kết nối với nhau, trao đổi thông tin, video, hình ảnh để vừa học nghề, vừa nâng cao chất lượng sản phẩm. Trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát, thu nhập bình quân của người dân địa phương là 3-5 triệu đồng / người.
Phụ nữ dân tộc thiểu số dệt vải trong một dự án hợp tác với Chie.
Điều khiến họ yên tâm nhất khi hợp tác là họ vẫn có thời gian chăm sóc gia đình, lao động sản xuất, tiểu thủ công nghiệp tranh thủ lúc nông nhàn, được vay vốn “không lãi suất” từ quỹ của HTX. sửa chữa nhà cửa, mua giống và các vật dụng cần thiết.
Những vùng đất được Trương Thị Thu Thủy ghi dấu ấn đều để lại không khí phấn khởi, vui tươi và tự tin cao. Đến lượt những người kiến tạo không gian Tây Bắc giữa Hà Nội gặp rất nhiều khó khăn từ khi khởi nghiệp cho đến nay. Nếu ở giai đoạn đầu, khó khăn thuộc về đào tạo, tạo dựng niềm tin, mở rộng sự chia sẻ thì gần đây, đại dịch Covid-19 khiến không gian hoạt động cầm chừng, sản phẩm thủ công khó bảo quản, thiếu chất lượng. không có khách hàng …
Nhưng trong chính giai đoạn này, bà Thủy vẫn tập trung mở rộng vùng nguyên liệu, đồng thời cải tiến mẫu mã, tăng tính ứng dụng và quảng bá rộng rãi hơn, chuẩn bị cho thời kỳ hồi sinh sau đại dịch.
Không ngừng lan tỏa các giá trị văn hóa
Không chỉ bán hàng giúp bà con, Trương Thị Thu Thủy còn tổ chức nhiều hoạt động nhằm lan tỏa các giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc. Có thể kể đến một số hoạt động nổi bật như: Triển lãm “Chạm tới thời gian”; Talkshow “Ý nghĩa của lễ buộc chỉ cổ tay và phong tục cưới hỏi của đồng bào dân tộc thiểu số”… đã thu hút sự tham gia của đông đảo du khách, đặc biệt là các bạn trẻ. Du khách đến Chie không nhất thiết đến để mua sắm mà là để tận hưởng một không gian vùng cao nhộn nhịp và đầy màu sắc.
Ở giữa Hà Nội, bạn có thể nhìn thấy và chạm vào một chiếc ca nô. Du khách sẽ được hướng dẫn ngồi bên khung cửi, dệt vải hay nghe từng câu chuyện về bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số do những người vừa từ rừng xuống phố kể lại. Thỉnh thoảng, Chie có những buổi trình diễn trải nghiệm cho du khách. Các em học cách nhuộm vải màu xanh từ cây chàm, màu cam từ củ nâu, học quy trình từ cây lanh khô để dệt nên chiếc váy sặc sỡ như các cô gái Mông vẫn mặc.
Trải qua bao khó khăn, thử thách, chị Chie vẫn “sống khỏe” nhờ sự tháo vát, tận tâm của người thợ xây. Nghề thủ công nếu không phục vụ cuộc sống, không gắn liền với cuộc sống thì chỉ là chuyện sớm nắng chiều mưa. Trương Thị Thu Thủy thừa nhận nếu chuyên kinh doanh buôn bán thì có thể kiếm được thu nhập cao hơn, nhưng nếu chỉ có thế thì không làm được.
Gia đình ủng hộ cô trong hành trình gìn giữ và truyền bá văn hóa của các dân tộc Việt Nam. Theo chị, văn hóa của dân tộc ta rất thú vị, chứa đựng nhiều giá trị cao đẹp nhưng vẫn chưa được nhìn nhận hết. Tuy nhiên, những ai có niềm tin và sự quyết tâm sẽ dần chạm đến giá trị cốt lõi và gắn bó bền chặt. Cũng vì thế mà người ta vẫn thấy chị Thủy không ham bán, sẵn sàng dành cả buổi chỉ để nói chuyện, giới thiệu miễn phí cho khách.
Vải thổ cẩm được trưng bày tại không gian của Chie.
Những sản phẩm mang hơi hướng của Trương Thị Thu Thủy đã hòa vào dòng chảy chung của cuộc sống hiện đại trong nước và thế giới. Với vốn hiểu biết sâu rộng về văn hóa các dân tộc thiểu số cùng với tinh thần không ngừng học hỏi, trau dồi thêm kiến thức, kỹ thuật hiện đại, chị Thủy đã từng bước đưa ra thị trường những sản phẩm thủ công vừa giữ được nét đặc trưng của các dân tộc, vừa có tính ứng dụng cao. Một số sản phẩm nổi tiếng làm nên thương hiệu Chie như: quần áo, khăn, mũ, mành, rèm, ga, gối, khăn trải bàn, đế lót ly, đồ chơi, móc khóa, thú nhồi bông, túi xách. túi đựng laptop, ba lô …
Kể về kỷ niệm của chặng đường đẹp đẽ này, chị Thủy bâng khuâng nhớ về những lớp học may trong làng, bà con ngồi trong nhà tràn ra đường, không có bàn thì trải chiếu ra cắt. Học từ bảy giờ sáng đến mười giờ rưỡi tối. Có những chị em đang may xong phải về rồi sai chồng may xong, có những anh chồng tối chưa thấy vợ đã vào lớp để giúp vợ may xong vải cho nhanh.
Mọi người cố gắng kiếm sản phẩm mang về nhà “để mai mốt chồng cho đi học tiếp, chắc không về quê mà đi chơi”. Sau đó, cô ấy nhớ tất cả những đứa trẻ mà cô ấy biết kể từ ngày cô ấy làm việc trong dự án. Nhiều em lên Hà Nội học, cuối tháng bố mẹ chưa kịp gửi tiền lại lên không gian Tây Bắc “tìm chị Thủy”. Sự gắn bó không chỉ là công việc, mà hơn hết đó là đời sống tinh thần đầy keo sơn, thiết tha.
