Cánh đồng về đêm, ký ức làng quê rộn rã tiếng cười trong cơn đói khó quên.

Khi có chương trình khoán mới, các gia đình đều nhận ruộng bình quân đầu người của HTX, cuộc sống ở làng tôi thay đổi hẳn. Lúa tốt, năng suất tăng lên, bà con có đủ gạo ăn, bù lại công việc đồng áng cũng nhiều, trong đó cấy lúa tuy vất vả nhưng cũng vui.

Chương trình khoán ruộng, giao khoán bình quân đầu người, nâng cao năng suất, bông lúa tốt, đời sống nhân dân được cải thiện. Ảnh: PV.

Ông cha ta có câu: “Lúa nở một bông, trông như tháng”. Khi đó, giống lúa già cỗi, cây tốt, hoa thưa, ít hạt, khó rụng, nhưng vẫn sinh trưởng được lâu (thường khi trổ bông đầu tiên đến khi lúa chín phải mất cả tháng). .

Đến kỳ thu hoạch, nhà nào cũng sắm cho mình một chiếc địu mới, một chiếc gánh mới, sửa sang từng sào sào. Ai không có tre thì vào rừng chặt tre về chẻ làm bó lúa. Công việc quan trọng nhất là chuẩn bị trục cho ruộng lúa.

Trục cơm bằng đá xanh, người thợ đá lành nghề đục những trục đá tròn, đường kính thường rộng khoảng 25m, dài khoảng 45cm, trục to hay nhỏ tùy người đặt đục. Hai đầu trục có hai lỗ tròn được đóng bằng gỗ để gắn vào trục được làm bằng tre già rất chắc chắn. Ngày thu hoạch như ngày hội của dân làng.

Tời bắt đầu vào lúc chập choạng tối, một số nhà đã xới lúa ra sân để xới. Làm cỏ cho bông cũng là một nghệ thuật. Lúa lắc sao cho phần ngọn nhô lên, cuộn rơm xuống, dày mỏng tránh khi kéo trục lúa không cuốn được. Dụng cụ phục vụ trục cơm được bố trí xung quanh sân như: nạng, nạng, cào, chổi… mọi thứ đã sẵn sàng, chỉ chờ cơm tối xong là công việc của công việc xay lúa.

Thời đó, nông nghiệp chưa được cơ giới hóa, để hạt lúa ra bông, người ta phải nhổ để tách hạt. Ảnh: TT.

Khi mùa thu hoạch vào khoảng ngày thứ mười, mùa thu hoạch thú vị. Vầng trăng đầu tháng soi bóng xuống sân không phải thắp đèn, ánh trăng huyền ảo cũng làm vơi đi nỗi đau mang trục.

Việc tuốt lúa có hai người, người gánh và người đẩy. Người gánh, dây vắt qua vai, kéo trục quay ngược chiều kim đồng hồ, người đẩy cầm một chiếc nạng tre dài có móc đặt lên thang và bắt đầu tuốt lúa.

Tay kéo, tay đẩy, tiếng kêu của trục quay, tiếng kêu leng keng, ấm trà xanh, đôi khi là đồ ăn nhẹ làm sẵn.

Trục kéo theo từng vòng tròn nhỏ, từ đầu sân đến cuối bãi, cứ thế từ vòng này sang vòng khác, cảm giác lúa rơi nhiều dưới chân thì dừng lại quay về. Người ta dùng nạng làm bằng những cành gỗ ghép hai cành tách rời nhau để giữ thăng bằng cho nhau hoặc dùng một đầu tre chẻ làm nạng.

Hai đầu trục có hai lỗ tròn để cốt gỗ gắn vào trục. Ảnh: LQ.

Lượt ban đầu được gọi là mu bàn tay, và nạng lật từ trên xuống dưới bên trái so với lúc ban đầu buông xuống. Chừng nào trục cảm thấy gạo rơi ra thì dừng lại và quay trở lại. Đến khi lúa rụng gần hết hạt, mềm và trở thành rơm.

Trục vụ thu hoạch, cuối tháng 4, đầu tháng 5 (ÂL). Trời nắng nóng, mồ hôi nhễ nhại, mệt nhọc sau buổi thả lúa, niềm vui thành quả sau bao ngày lao động vất vả.

Làng tôi vẫn giữ được tục cúng cơm mới. Lúa khô đầu tiên được xay và giã thành những hạt gạo trắng. Cối xay thành xôi dẻo thơm. Không phải nhà nào cũng kéo được cơm và có xôi giống nhau nên nhà này cúng cơm mới thì nhà kia mời.

Thời thế đổi thay, có điện, cuộc sống văn minh vượt xa suy nghĩ của người nông dân. Máy cày, máy bừa, máy xay xát hối hả, trên đồng ruộng đến mùa gặt, máy gặt hoạt động liên tục. Nông dân chỉ cần chuẩn bị bao tải để đựng lúa, sau khi thu hoạch là có xe chở vào bãi, chỉ việc đổ lúa ra phơi.

Cứ đến mùa lúa chín, tôi lại nao lòng nghe tiếng kêu cót két của trục quay, tiếng nạng rơi xuống sân giữa đêm khuya tĩnh mịch, tiếng chim ngủ bên bờ tre giật mình vang vọng. Tất cả đã trở thành dĩ vãng.

Những trục đá nằm ven bờ đang ngày đêm chứng kiến ​​sự đổi thay của quê hương đất nước. Hãy nhớ rằng nó đã khó khăn như thế nào, nhưng nó đã được rất nhiều niềm vui.